Σύμπραξη Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα

1.1. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Το θεσμικό πλαίσιο των ΣΔΙΤ ολοκληρώθηκε στη διάρκεια της διετίας 2004 – 2005 και περιλαμβάνει :
· Τον Ν. 3389/2005 «Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα», στον οποίο λαμβάνονται υπόψη οι διατάξεις του ν. 2414/1996 (ΦΕΚ Α' 135/1996) και οι διατάξεις των Οδηγιών 2000/52 (L 193 - 29/07/2000), 2004/18 (L 134 - 30/04/2004). Ο Ν. 3389/2005 συμπεριέλαβε τις κάτωθι εξελίξεις στην Κοινοτική Νομοθεσία :
· Τη διερεύνηση της Επιτροπής της ΕΕ, αν οι ΣΔΙΤ εμπίπτουν στην κοινοτική νομοθεσία και αν ο κοινοτικός νομοθέτης οφείλει να παρεμβαίνει ως εγγυητής στους ιδιώτες για καλύτερη πρόσβαση στις Συμπράξεις με το Δημόσιο, σε καθεστώς νομικής βεβαιότητας και πραγματικού ανταγωνισμού (Πράσινη Βίβλο : ΣΔΙΤ / Ευρωπαϊκό Δίκαιο Δημόσιων Συμβάσεων – Παραχωρήσεων).
· Οι Οδηγίες 92/50/ΕΟΚ (με εξαίρεση το Άρθρο 41), 93/36/ΕΟΚ και 93/37/ΕΟΚ παύουν να ισχύουν από τις 31.01.2006, που είναι και η καταληκτική ημερομηνία ενσωμάτωσης στην ελληνική έννομη τάξη της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ.
· Ο συνδυασμός των ανωτέρω, δημιούργησε νομική αβεβαιότητα, ως προς το αν η ανάθεση των ΣΔΙΤ θα πρέπει να γίνεται με αναφορά στις σχετικές Οδηγίες και εφόσον γίνεται αυτή η αναφορά, τότε ποιες Οδηγίες πρέπει να εφαρμοστούν. Προτιμήθηκε η ενσωμάτωση των βασικών διατάξεων της Οδηγίας 2004/18/ΕΚ στο Ν. 3389/2005, ώστε να αποφευχθούν πιθανά προβλήματα και θεσμικές παρεμβάσεις στο μέλλον.
· Τον Ν. 3299/2004 «Παροχή Κινήτρων Ιδιωτικών Επενδύσεων», ο οποίος λειτουργεί συμπληρωματικά στη χρηματοδότηση επιλέξιμων κατηγοριών επενδύσεων, με γεωγραφικά και λοιπά κριτήρια.
· Το άρθρο 2 «Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Τοπικής Αυτοδιοίκησης ΘΗΣΕΑΣ», του Ν. 3274/2004, όπου δίδεται αρμοδιότητα στους ΟΤΑ για ΣΔΙΤ και χρηματοδοτούνται υπηρεσίες προετοιμασίας των διαδικασιών ωρίμανσης – υλοποίησης τους (Προσυμβατικές και Συμβατικές).
· Τον Ν. 3342/2005 «Βιώσιμη ανάπτυξη - αξιοποίηση Ολυμπιακών εγκαταστάσεων», όπου εμπεριέχονται θεσμικές παρεμβάσεις για την υλοποίηση έργων / υπηρεσιών μέσω ΣΔΙΤ.
· Συμπληρωματικά λειτουργούν ή θα λειτουργήσουν μετά την ολοκλήρωση τους : το Κτηματολόγιο, το θεσμικό πλαίσιο με τις πολεοδομικές ρυθμίσεις, οι ρυθμίσεις της ΚΕΔ για τα Δημόσια Ακίνητα, κλπ.

1.2. ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΩΝ ΣΔΙΤ
1.2.1. Απορρίμματα : Ο τομέας αυτός θεωρείται αιχμής, με κομβικό σημείο η εγκατάλειψη των ΧΥΤΑ (μη χρηματοδότηση από Ταμείο Συνοχής) και η κατεύθυνση προς τους ΧΥΤΥ. Εκτιμάται ότι στα προσεχή χρόνια θα έχουν εφαρμογή μέθοδοι και τεχνολογίες διαχείρισης, όπως η κομποστοποίηση, αναερόβια ζύμωση με παραγωγή ενέργειας, καύση, πυρόλυση και αεριοποίηση. Ζήτημα σοβαρό και προς διερεύνηση, αποτελεί η δυνατότητα υλοποίησης σχετικών πρωτοβουλιών από μεμονωμένους ΟΤΑ (τεχνική και οικονομική μελέτη), δεδομένων των προβλημάτων που παρατηρούνται στον τομέα αυτό στο σύνολο σχεδόν της χώρας. Το αντικείμενο του τομέα αυτού, αφορά, μηχανική και βιολογική επεξεργασία των Μικτών Οικιακών Απορριμμάτων (SRF: βιολογική επεξεργασία - διαχωρισμός απορριμμάτων και χρήση του παραγόμενου σταθεροποιημένου υλικού, σαν υλικό επικάλυψης σε ΧΥΤΑ ή σαν εδαφοβελτιωτικό, ή σαν καύσιμο υλικό, ή σαν στέρεο καύσιμο σε τσιμεντάδικα, κλπ και RDF: βιολογική και μηχανική επεξεργασία παραγωγής στέρεου καυσίμου για παραγωγή ενέργειας ή εναλλακτικά σαν στέρεο καύσιμο σε τσιμεντάδικα), διαχείριση και ξήρανση λυματολάσπης, βιομάζα, και γενικότερα κάθε άλλο έργο ή υπηρεσία που μπορεί να ενταχθεί σε αυτή την κατηγορία. Βασικό ζητούμενο η ένταξη του στον Ν. 3299/2004, μέσω του οποίου θα υπάρξει επιχορήγηση κατηγοριών επενδύσεων και επιλέξιμων δαπανών, ωστόσο στην περίπτωση έργου ΣΔΙΤ με ένταξη στον Ν. 3389/2005 η χρηματοδότηση του δεν συνδέεται με τον Ν. 3299/2004.
1.2.2. Ύδρευση – Αποχέτευση – Βιολογικοί : Αφορά την ολοκλήρωση της κατασκευής (εφόσον απαιτείται και δεν έχει ενταχθεί σαν Συμβατικό Δημόσιο Έργο), την συντήρηση και την λειτουργία, των ανωτέρω βασικών υποδομών. Θα μπορούσε να αφορά και επιμέρους δίκτυα ύδρευσης, δίκτυα αποχέτευσης, βιολογικούς καθαρισμούς, μονάδες αφαλάτωσης και γενικότερα κάθε έργο ή υπηρεσία η οποία μπορεί να ενταχθεί σε αυτή την κατηγορία. Ο τομέας αυτός φαίνεται να είναι υψηλής ζήτησης στην περιφέρεια, αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα ένταξης σε αρκετές περιπτώσεις εξαιτίας έλλειψης πόρων, και μέσω των διατάξεων του Ν. 3389/2005 και ειδικότερα των ειδικών ρυθμίσεων και αποφάσεων της ΔΕΣΔΙΤ, ο επενδυτής θα έχει την εγγύηση του Ελληνικού Δημοσίου για θέματα συγχρηματοδότησης και καθορισμού τελών χρήσης.
1.2.3. Υγεία – Κοινωνική Αλληλεγγύη : Αφορά, νοσοκομεία, κέντρα υγείας, γηροκομεία, ειδικές μονάδες παροχής ιατρικών υπηρεσιών, πληροφοριακά συστήματα, και κάθε άλλο έργο ή υπηρεσία που εντάσσεται σε αυτή την κατηγορία.
1.2.4. Ενέργεια : Αφορά, αιολικά πάρκα, υδροηλεκτρικούς σταθμούς, τηλεθέρμανση, φωτοβολταικά, επεξεργασία μικτών οικιακών απορριμμάτων (καύση SRF ή RDF , επεξεργασία βιοκαυσίμων ή στερεών καυσίμων από βιομάζα και γενικά κάθε άλλη εναλλακτική πηγή ή ήπια μορφή παραγωγής ενέργειας.
1.2.5. Ανακύκλωση : Ο τομέας αυτός φαίνεται να έχει σημαντικό ενδιαφέρον και εκτιμάται ότι θα υπάρξουν σοβαρές εξελίξεις και μπορεί να ενταχθεί σε ΣΔΙΤ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην ανακύκλωση αυτοκινήτων, δηλαδή η αποσυναρμολόγηση, ο διαχωρισμός των υλικών, η χύτευση των διαχωριζόμενων υλικών και πλήθος άλλων συναφών δραστηριοτήτων (χρήση για παράδειγμα των ελαστικών για πρόσμιξη σε ασφαλτοτάπητες, για ηχομονωτικές – θερμομονωτικές κατασκευές, κλπ). Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει η ΕΔΟΕ (Εναλλακτική Διαχείριση Οχημάτων Ελλάδας), η οποία αποτελεί μια μην κερδοσκοπική εταιρεία, χρηματοδοτούμενη από τους αντιπροσώπους – εισαγωγείς αυτοκινήτων.
1.2.6. Θαλάσσιες Υποδομές: Αφορά, τουριστικούς λιμένες, αλιευτικά καταφύγια, μονάδες επισκευής και διαχείμασης σκαφών αναψυχής, χερσαίες βασικές υποδομές, αξιοποίηση ακτών και των υποδομών τους, και γενικότερα κάθε έργο ή υπηρεσία που έχει σχέση με την θάλασσα και τον αιγιαλό.
1.2.7. Αστικές Αναπλάσεις: Αφορά αναπλάσεις αστικών κέντρων, πλατειών, πεζόδρομων, πάρκων αναψυχής, και γενικότερα κάθε άλλης εγκατάστασης η οποία θα μπορούσε να έχει ανταποδοτικότητα και η διαχείριση – συντήρηση της δημιουργεί κόστος στο Δημόσιο το οποίο δεν μπορεί να αναλάβει.
1.2.8. Πολιτισμός – Ανάδειξη Ιστορικής Κληρονομιάς: Αφορά την θεματική προσέγγιση έργων, όπως Λυρική Σκηνή, Μουσεία, Κέντρα Γνώσης – Ενημέρωσης, Παραδοσιακές Γειτονιές και στην γενίκευση τους τα Θεματικά Πάρκα με έμφαση στην Χωροταξία – Πολεοδόμηση και Αειφόρο Ανάπτυξη εκτάσεων που ανήκουν στο Δημόσιο (ΟΤΑ, Οργανισμοί, κλπ). Στην πλήρη εφαρμογή και σε όρους βιώσιμης ανάπτυξης συνδυάζεται και με την κατασκευή οικιών, κύρια δευτερεύουσας κατοικίας.
1.2.9. Κατασκευή Χώρων για Στάθμευση Οχημάτων : Αφορά την ανέγερση Σταθμών Υπέργειων ή Υπόγειων για την στάθμευση οχημάτων, σε περιοχές με αυξημένο κυκλοφοριακό φόρτο, δημοτικούς σταθμούς στάθμευσης οχημάτων και περιλαμβάνουν και κάθε άλλη συμπληρωματική επένδυση (εμπορικοί χώροι, ή χώροι αναψυχής, κλπ) στο ακίνητο, ανάλογα με την μορφή του και τους εκάστοτε όρους δόμησης.
1.2.10. Στέγαση Δημόσιων Υπηρεσιών : Αφορά τη μεταφορά βασικών εγκαταστάσεων, όπως τα αρχηγεία των σωμάτων ασφαλείας, οι νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις, οι ΟΤΑ, κλπ, Ακαδημίες και σχολές σωμάτων ασφαλείας και λοιπών Δημόσιων Φορέων, για την στέγαση όλων των εκπαιδευτικών λειτουργιών τους, κλπ). Σε αυτή την περίπτωση παίζει σημαντικό ρόλο και το πρόσφατο Σχέδιο Νόμου της ΚΕΔ για το ακίνητα του Δημόσιου Τομέα, δηλαδή το sale & lease back (αφορούν τόσο τα ακίνητα που έχει στην κατοχή της η ΚΕΔ, όσο και ακίνητα νοσοκομείων, ΑΕΙ, ΤΕΙ, ΟΤΑ, κλπ).
1.2.11. Παιδεία: Αφορά δραστηριότητες του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ), αλλά και τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα και γενικότερα κάθε άλλο έργο ή υπηρεσία (εδώ υπάρχουν πολλές) που θα αφορά τον τομέα αυτό.
1.2.12. Συντηρήσεις μη Ανταποδοτικών Έργων: Αφορά μεγάλο τμήμα βασικών και μη ανταποδοτικών έργων υποδομών και κυρίως τις δαπάνες συντήρησης τους, μέσω της χρηματοδότησης από ιδιωτικά κεφάλαια και της αποπληρωμής τους από το δημόσιο σε εύλογο χρονικό διάστημα.
1.2.13. Μεταφορές – Εμπορευματικά Κέντρα – Logistics: Αφορά την κατασκευή Εμπορευματικών Κέντρων - Σταθμών, παράλληλα με την διενέργεια των σχετικών συμπληρωματικών επενδύσεων σε εξοπλισμό και logistics, σε επιλεγμένα κομβικά σημεία της επικράτειας και σε πρωτεύοντες οδικούς άξονες της χώρας.
1.2.14. Αξιοποίηση Ακινήτων για εμπορικούς σκοπούς: Αφορούν την γενικότερη αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας (έχει σημασία και η διερεύνηση του καθεστώτος της εκκλησιαστικής περιουσίας), όπως εμπορικά κέντρα, παραδοσιακά κτίρια και γενικότερα οικοδομικά έργα προστιθέμενης αξίας.
1.2.15. Αξιοποίηση Ακινήτων για Τουριστικές και λοιπές συναφείς χρήσεις: Αφορούν τη γενικότερη αξιοποίηση της δημόσιας ακίνητης περιουσίας (έχει σημασία και η διερεύνηση του καθεστώτος της εκκλησιαστικής περιουσίας) για τουριστικούς λόγους, δηλαδή για ξενοδοχεία, συνεδριακά κέντρα, εγκαταστάσεις αναψυχής, γήπεδα γκολφ, θαλάσσιος και χειμερινός τουρισμός, και γενικά αναπτύξεις θεματικού περιεχομένου (οικολογικός, καταδυτικός, ιαματικός τουρισμός, θεματικά πάρκα κλπ).

Ευρωπαικά Προγράμματα

Όπως προαναφέρθηκε, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι «ανοικτά» αρκετά Προγράμματα που μπορούν να αξιοποιηθούν από τους Ο.Τ.Α., ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις αναπτυξιακές προτεραιότητες των τελευταίων.
Τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα χρηματοδοτούν ένα ιδιαίτερα ευρύ πεδίο δραστηριοτήτων, όπως π.χ. την περιβαλλοντική αναβάθμιση και την αειφόρο ανάπτυξη, την ενσωμάτωση καινοτόμων μεθοδολογιών και πρακτικών της δια βίου μάθησης, την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την εξυπηρέτηση του Πολίτη, την αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, τη βελτίωση της πρόσβασης των Ευρωπαίων πολιτών στην Κοινωνία της Πληροφορίας, στην υποστήριξη της πολιτιστικής δημιουργίας κλπ.

1.1. Town Twinning
Στο σημείο αυτό, ιδιαίτερη μνεία θα έπρεπε ίσως να γίνει για το Πρόγραμμα Αδελφοποιήσεων των Ευρωπαϊκών Δήμων (Town – Twinning). Το Πρόγραμμα αυτό, αν και δεν παρέχει ιδιαίτερα υψηλές επιχορηγήσεις, μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για την αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων από μέρους του Δήμου σας.
Η αδελφοποίηση με έναν Δήμο της Ευρώπης που παρουσιάζει παρόμοια χαρακτηριστικά με τον Δήμο σας, μπορεί όχι μόνο να υποβοηθήσει στη μεταφορά τεχνογνωσίας για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που απασχολούν τον Δήμο, αλλά αποτελεί και μία χρήσιμη δικτύωση για την από κοινού συμμετοχή σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα

1.2. Leader Plus
Έχει σαν αντικείμενο – στόχο την ανάπτυξη του αγροτικού χώρου, και υλοποιείται από τις «Ομάδες Τοπικής Δράσης», με ισχυρή συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης και των επιχειρήσεών της. Έχει συνολικό μέγεθος 392 MEuro, από τα οποία η κοινοτική χρηματοδότηση ανέρχεται σε 183 MEuro.

1.3. Interreg III
Έχει ως περιεχόμενο την διασυνοριακή, διακρατική και διαπεριφερειακή συνεργασία, με στόχο την ισόρροπη ανάπτυξη. Δεν έχει ολοκληρωθεί η έγκριση όλων των Υποπρογραμμάτων της. Εκτιμάται ότι το συνολικό μέγεθος της κοινοτικής χρηματοδότησης θα ανέλθει σε 604 MEuro.

1.4. Equal
Ενισχύει την άρση των ανισοτήτων και των διακρίσεων στην προώθηση της αγοράς εργασίας, με την αξιοποίηση νέων μέσων και διακρατικών συνεργασιών.
Η Πρωτοβουλία Equal αποτελεί ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για περιοχές και ομάδες ανθρώπων που απειλούνται με περιθωριοποίηση στην αγορά εργασίας. Ειδικότερα, η Equal χρηματοδοτεί δράσεις για την προσαρμογή του ανθρώπινου δυναμικού στις απαιτήσεις της νέας οικονομίας και για την υποβοήθηση της ένταξης ευπαθών ομάδων πληθυσμού στην αγορά εργασίας.
Οι προτάσεις που υποβάλλονται στα πλαίσια της Equal μπορούν να έχουν προϋπολογισμό έως και 3 MEur και επιχορηγούνται από το Πρόγραμμα σε ποσοστό 100%. Το συνολικό μέγεθος του προγράμματος εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 138,8 MEuro, από τα οποία η κοινοτική χρηματοδότηση ανέρχεται σε 104 MEuro.

1.5. Urban
Ενισχύει την οικονομική και κοινωνική αποκατάσταση των πόλεων και των αστικών κέντρων για την προώθηση της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης. Το συνολικό μέγεθος του προγράμματος εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 37,4 MEuro, από τα οποία η κοινοτική χρηματοδότηση ανέρχεται σε 25,5 MEuro.

1.6. LIFE III
Το Πρόγραμμα LIFE είναι ανοικτό σε φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, και αποτελείται από τα προγράμματα LIFE-Nature και LIFE-Environment.
Το Πρόγραμμα LIFE-Nature περιλαμβάνει δράσεις που στοχεύουν στην προστασία των οικοτόπων και της χλωρίδας και πανίδας που εμπίπτουν στα πλαίσια των σχετικών Οδηγιών. Οι δράσεις που θα προταθούν πρέπει να στηρίζουν την υλοποίηση της πολιτικής προστασίας της φύσης της Ε.Ε. και του Δικτύου Φύση 2000.
Το Πρόγραμμα LIFE-Environment περιλαμβάνει δράσεις που στοχεύουν στην υλοποίηση της περιβαλλοντικής πολιτικής και νομοθεσίας της Ε.Ε. Επίσης, καλύπτονται δράσεις επίδειξης και ανάπτυξης νέων μεθόδων για την προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος.
Το Life-Environment χρηματοδοτεί περιβαλλοντικά έργα ύψους έως και € 5 εκατ. σε ποσοστό 50% του συνολικού επενδυτικού κόστους, συμπεριλαμβανομένου του κόστους του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται στο έργο.

1.7. Culture 2000
Το Πρόγραμμα Culture 2000 επιχορηγεί μικρά πολιτιστικά έργα ετήσιας διάρκειας (σε ποσοστό 50%, με ανώτατο όριο επιδότησης τα €150.000) ή μεγαλύτερα έργα πολυετούς διάρκειας (σε ποσοστό 60%, με ανώτατο όριο επιδότησης για κάθε έτος τα €300.000).

1.8. Leonardo da Vinci
Το πρόγραμμα Leonardo da Vinci ΙII συμβάλλει στην ανάπτυξη μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής για την επαγγελματική κατάρτιση υποστηρίζοντας τις σχετικές πρωτοβουλίες των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος του προγράμματος είναι να αναπτυχθεί ένας ευρωπαϊκός χώρος συνεργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης.
Προτεραιότητα δίνεται σε πρωτοβουλίες που αφορούν την επαγγελματική ένταξη ατόμων με ειδικές ανάγκες ή ατόμων που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση στην αγορά εργασίας. Προωθούνται επίσης οι ίσες ευκαιρίες μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Βασική προτεραιότητα του προγράμματος Leonardo da Vinci II είναι επίσης η προώθηση καινοτόμου υλικού ηλεκτρονικής μάθησης (e-Learning) που στοχεύει στη μάθηση μέσω της χρήσης των νέων τεχνολογιών και στην παραγωγή σχετικού ηλεκτρονικού υλικού.

1.9. Tempus III
Το πρόγραμμα Tempus III, εκτός των άλλων στόχων του πανεπιστημιακού ενδιαφέροντος, έχει και:
i) Προγράμματα κατάρτισης για την Δημιουργία Θεσμών
Αυτού του είδους τα προγράμματα επικεντρώνουν τις δραστηριότητές τους στην ανάπτυξη των διοικητικών και θεσμικών δομών των Χωρών Εταίρων με γνώμονα την βελτίωση των πρακτικών γνώσεων και την αναβάθμιση ικανοτήτων μη ακαδημαϊκού προσωπικού. Ομάδα στόχος: εκπαιδευόμενοι Υπουργείων & Ο.Τ.Α, Επιμελητήρια, Επιχειρήσεις κλπ.
ii) Σχέδια Δικτύωσης
Εδώ έχουμε να κάνουμε με την διάχυση των πληροφοριών χρησιμοποιώντας το διαδίκτυο, φυλλάδια ή οποιαδήποτε άλλη μορφή τυπογραφικού υλικού. Η ενημέρωση προέρχεται από επιτυχή ολοκληρωμένα προγράμματα TEMPUS τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παραδείγματα προς μίμηση . Οι εμπειρίες των υπό ένταξη χωρών με 10 χρόνια εμπλοκή στο TEMPUS (1990 - 2000), έχουν τη δυνατότητα να βοηθήσουν θετικά τις μη συνδεδεμένες χώρες με την τεχνογνωσία τους ως εμπειρογνώμονες.

1.10. I.C.L.E.I.
Tο I.C.L.E.I., δηλαδή το "Διεθνές Συμβούλιο για την προώθηση Τοπικών Πρωτοβουλιών Περιβαλλοντικής Προστασίας", είναι Διεθνές Δίκτυο Οργανισμών και Φορέων της Tοπικής Aυτοδιοίκησης, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο.
Η συμμετοχή στο δίκτυο, εξασφαλίζει την από κοινού πρόσβαση στο παγκόσμιο πληροφοριακό υπόβαθρο με τις υπόλοιπες πόλεις μέλη του δικτύου, σε σχέση με ομοειδή προβλήματα, καθώς και στην συλλογή και ανταλλαγή εμπειριών, με τελική κατάληξη την επιλογή των ενδεικνυόμενων μεθόδων διαχείρισης.-

Εθνικά Προγράμματα

Στη νέα παγκοσμιοποιημένη οικονομία, αιχμή του δόρατος της ανταγωνιστικότητας των εθνικών οικονομιών είναι τα μητροπολιτικά αστικά κέντρα. Ιδιαίτερα για την Ελλάδα, όπου το ήμισυ περίπου του πληθυσμού κατοικεί σε μερικές εκατοντάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα στην Αθήνα, και το σύνολο σχεδόν των κέντρων λήψης αποφάσεων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα επίσης συγκεντρώνονται κυρίως στην Αττική, η προηγούμενη διαπίστωση είναι ιδιαίτερα κρίσιμη.

1.1. Π.Ε.Π. Αττικής
Το Π.Ε.Π. Αττικής αποτελεί ίσως το σημαντικότερο Πρόγραμμα που έχει εκπονηθεί για την ευρύτερη περιοχή. Το Π.Ε.Π. Αττικής αποτελεί τη μεγαλύτερη ίσως αναπτυξιακή προοπτική για την περιοχή, καθώς οι συνολικοί πόροι που αναμένεται να επενδυθούν θα ανέρθουν στα 1.534 MEur.
Κεντρικός στόχος του ΠΕΠ Αττικής, ο οποίος υποστηρίζεται και από άλλα Επιχειρησιακά Προγράμματα του Γ’ ΚΠΣ, είναι η ανάδειξη της Αθήνας σε πόλο ανάπτυξης ευρωπαϊκής εμβέλειας.

1.2. Άξονες Προτεραιότητας Π.Ε.Π.
Το Π.Ε.Π. Αττικής υλοποιείται από 6 Άξονες προτεραιότητας που επιμερίζονται σε 31 Μέτρα:
1) Διεύρυνση του διεθνούς ρόλου της Πρωτεύουσας.
2) Αποκατάσταση της Ποιότητας Ζωής και του Περιβάλλοντος (περιλαμβάνει υποδομές περιβαλλοντικού χαρακτήρα και δράσεις προστασίας του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος).
3) Μείωση της ανεργίας και αντιμετώπιση του Κοινωνικού Αποκλεισμού).
4) Μείωση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, με έμφαση στις δυτικές περιοχές, στις εσωτερικές ζώνες και στο νησιωτικό χώρο της Περιφέρειας Αττικής.
5) Αποκατάσταση των επιπτώσεων από τον σεισμό του 1999 στην Αττική.
6) Τεχνική Βοήθεια.

1.3. Ένταξη στο Π.Ε.Π.
Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι οι διαδικασίες ένταξης ενός έργου στα Π.Ε.Π. του Γ’ Κ.Π.Σ. έχουν διαφοροποιηθεί αρκετά σε σχέση με τις αντίστοιχες διαδικασίες που ίσχυαν κατά την υλοποίηση των αντίστοιχων Προγραμμάτων του Β’ Κ.Π.Σ..
Κυρίαρχο κριτήριο για την ένταξη ενός έργου στο Π.Ε.Π. είναι ο «βαθμός ωρίμανσης», στοιχείο το οποίο τεκμηριώνεται με την ύπαρξη αντίστοιχων μελετών, εγκρίσεων και αδειών από την πλευρά του Δήμου.

2.1. Άλλα Επιχειρησιακά Προγράμματα
Εκτός του ΠΕΠ Αττικής, οι Δήμοι ή τα Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού και Δημοσίου Δικαίου που εποπτεύονται από τους τελευταίους μπορούν να συμμετάσχουν και στα ακόλουθα Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (Εθνικής Εμβέλειας):
Αξονας 1. Ανάπτυξη ανθρώπινων πόρων και προώθηση της απασχόλησης
· Ε.Π. «Εκπαίδευση και Αρχική Επαγγελματική Κατάρτιση»
· Ε.Π. «Απασχόληση και Επαγγελματική Κατάρτιση»
Αξονας 2. Μεταφορές
· Ε.Π. «Οδικοί Άξονες, Λιμένες, Αστική Ανάπτυξη»
· Ε.Π. «Σιδηρόδρομοι, Αερολιμένες και Αστικές Συγκοινωνίες»
Αξονας 3. Βελτίωση Ανταγωνιστικότητας
· Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα»
Αξονας 4. Ανάπτυξη της Υπαίθρου και Αλιεία
· Ε.Π. «Αγροτική Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου»
· Ε.Π. «Αλιεία»
· «Έγγραφο Προγραμματισμού Αγροτικής Ανάπτυξης»
Αξονας 5. Βελτίωση Ποιότητας Ζωής
· Ε.Π. «Περιβάλλον»
· Ε.Π. «Πολιτισμός»
· Ε.Π. «Υγεία – Πρόνοια»
Αξονας 6. Κοινωνία της Πληροφορίας
· Ε.Π. «Κοινωνία της Πληροφορίας»
Αξονας 7. Περιφερειακή Ανάπτυξη
· Ε.Π. Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης
· Ε.Π. Αττικής
· Ε.Π. Βορείου Αιγαίου
· Ε.Π. Δυτικής Ελλάδας
· Ε.Π. Δυτικής Μακεδονίας
· Ε.Π. Ηπείρου
· Ε.Π. Θεσσαλίας
· Ε.Π. Ιονίων Νήσων
· Ε.Π. Κεντρικής Μακεδονίας
· Ε.Π. Κρήτης
· Ε.Π. Νοτίου Αιγαίου
· Ε.Π. Πελοποννήσου
· Ε.Π. Στερεάς Ελλάδος

Μεθοδολογία Αξιοποίησης Προγραμμάτων

Η αξιοποίηση των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων αποτελεί μία σχετικά σύνθετη διαδικασία, η μεθοδολογία της οποίας θα μπορούσε ίσως να διακριθεί στους παρακάτω τομείς:
· Πρώτον, μελέτη της Ευρωπαϊκής πραγματικότητας και προσδιορισμός των πηγών χρηματοδότησης και των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στις δυνατότητες και αναπτυξιακούς στόχους του Δήμου σας.
· Δεύτερον, μελέτη της τοπικής πραγματικότητας και ανάπτυξη διαδικασιών που θα διευκολύνουν την συμμετοχή σε έργα χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η μελέτη της ευρωπαϊκής και τοπικής πραγματικότητας θα καταδείξει τυχόν αδυναμίες που υφίστανται, καθώς και τις αναγκαίες ενέργειες που απαιτούνται να υλοποιηθούν για την συνεχή και αποδοτική χρηματοδότηση του Δήμου σας.
Από εμπειρικές ενδείξεις, οι οποίες απορρέουν κυρίως από την περιορισμένη έως σήμερα συμμετοχή του Δήμου σε Ευρωπαϊκά προγράμματα, οι ενδεικνυόμενες ενέργειες που θα πρέπει να υλοποιηθούν άμεσα αφορούν στους παρακάτω τομείς:

1.1. Πληροφόρηση σχετικά με Ευρωπαϊκά Προγράμματα
Για να μπορέσει να παρακολουθήσει τις εξελίξεις και να ανταποκριθεί στις συχνές προκηρύξεις που δημοσιεύει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με σκοπό τη χρηματοδότηση, ο Δήμος σας πρέπει να διασφαλίσει την άμεση ή έμμεση πρόσβαση σε κατάλληλες πηγές πληροφοριών, όπως είναι π.χ. η Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

1.2. Επαφές και μόνιμες συνεργασίες με συναφείς φορείς του εξωτερικού
Ειδικά για τα προγράμματα χρηματοδότησης, όπου το διάστημα για την υποβολή προτάσεων μετά την προκήρυξη είναι συχνά πολύ περιορισμένο, θεωρείται σημαντικός παράγων για την δυνατότητα άμεσης και αποτελεσματικής ανταπόκρισης στις απαιτήσεις των προγραμμάτων η έγκαιρη πληροφόρηση για την δημοσίευσή τους.
Η ανάπτυξη και υλοποίηση προτάσεων στα πλαίσια Ευρωπαϊκών προγραμμάτων απαιτεί σε μεγάλο ποσοστό τη δημιουργία διακρατικών δικτύων συνεργασίας με συναφείς φορείς από άλλες χώρες.
Οι ανάγκες συνεργασίας με φορείς του εξωτερικού για την υλοποίηση έργων ποικίλουν ανάλογα με τις διαδικασίες που προβλέπουν τα προγράμματα και μπορεί να περιλαμβάνουν την ανταλλαγή εγγράφων και πληροφοριών, τη διοργάνωση κοινών συναντήσεων, την δέσμευση για την από κοινού ανάληψη έργου και την συνεργασία κατά την υλοποίηση τμήματος του έργου.

1.3. Διαθέσιμοι ανθρώπινοι και υλικο-τεχνικοί πόροι
Η ενασχόληση με τα Ευρωπαϊκά θέματα και την ανάπτυξη προτάσεων απαιτεί την διαθεσιμότητα δυναμικού που θα συμβάλλει στην απρόσκοπτη και αποτελεσματική ανάπτυξη και υλοποίηση έργων. Οι ανάγκες που δημιουργούνται καθ' όλη την διαδικασία εμπλοκής στα ευρωπαϊκά προγράμματα είναι ποικίλες και διαφέρουν ανάλογα με τις απαιτήσεις του προγράμματος και τον ρόλο που θα αναλαμβάνει ο Δήμος σας κατά τη φάση της υλοποίησης.

1.4. Γνώσεις σχετικά με τις διαδικασίες συμμετοχής σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα
Για να είναι αποτελεσματική η αξιοποίηση των εισερχομένων πληροφοριών και η συμμετοχή στα Ευρωπαϊκά προγράμματα είναι απαραίτητη η γνώση και εξοικείωση με τις διαδικασίες υποβολής προτάσεων και υλοποίησης έργων.
Κάθε χρηματοδοτικό πλαίσιο διέπεται από ιδιαίτερους κανόνες που αφορούν την σύνταξη των αιτήσεων, την επιλεξιμότητα των φορέων, την διαδικασία ανάληψης έργου και καταμερισμού των επιμέρους εργασιών, τον απολογισμό προόδου και οικονομικής πορείας του έργου και πολλές άλλες πλευρές των προγραμμάτων.

1.5. Διαχωρισμός δραστηριοτήτων σε εσωτερικές και εξωτερικές
Η πλήρης ενασχόληση με τα Ευρωπαϊκά προγράμματα και τις δραστηριότητες που αναπτύσσει η Ευρωπαϊκή Ένωση και η εμπλοκή σε όλα τα στάδια και τις διαδικασίες που αυτά υπαγορεύουν, συνεπάγεται την διαθεσιμότητα χρόνου, πόρων και ανθρώπινου δυναμικού που να καλύπτει τις σχετικές ανάγκες.
Αναλυτικότερα, για να αναλάβει ένας φορέας όλο το πλαίσιο δράσης για τα προγράμματα χρηματοδότησης, χρειάζεται να διαθέσει πόρους και χρόνο για:
1) την συγκέντρωση πληροφοριών για τα προγράμματα,
2) την επιλογή των χρηματοδοτικών μέσων και την ανάπτυξη της κεντρικής ιδέας των έργων,
3) την εξεύρεση και τις επαφές με Ευρωπαίους εταίρους,
4) την συγκέντρωση στοιχείων για τις προτάσεις,
5) την σύνταξη αιτήσεων και την υποβολή των προτάσεων,
6) την διαχείριση των προγραμμάτων,
7) τη συμμετοχή σε συναντήσεις με τους εταίρους,
8) τη σύνταξη εκθέσεων προόδου και οικονομικών εκθέσεων,
9) την παρακολούθηση της υλοποίησης των έργων.

1.5.1. Εσωτερικές διαδικασίες – άμεση ανάληψη από τον Δήμο
Με δεδομένη τη στενότητα των υφιστάμενων ανθρώπινων και κεφαλαιακών πόρων, θεωρείται σκόπιμο να προταθεί ο διαχωρισμός των διαδικασιών κατά προτεραιότητα και βαθμό δυσκολίας και εξειδίκευσης. Ο διαχωρισμός γίνεται με βάση τη σπουδαιότητα των ενεργειών και τη δυνατότητα που έχει ο Δήμος σας για την άμεση ανάληψή τους.
α.1. Επιλογή χρηματοδοτικών μέσων και προγραμμάτων για ανάπτυξη προτάσεων και υλοποίηση έργων.
α.2. Ανάπτυξη της κεντρικής ιδέας των υποβαλλόμενων προτάσεων.
α.3. Υποβολή προτάσεων και επαφή με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πορεία του έργου.
α.4. Συμβολή στην υλοποίηση και παρακολούθηση της πορείας του χρηματοδοτούμενου έργου.
α.5. Εκπροσώπηση του φορέα και συμμετοχή σε συναντήσεις με τους εταίρους για τις ανάγκες του έργου.

1.5.2. Ενδιάμεσες δραστηριότητες - μελλοντική ανάληψη από τον Δήμο
β.1. Διοργάνωση των συναντήσεων με τους εταίρους για τις ανάγκες υλοποίησης έργου και διατήρηση επαφών με δυνητικούς συνεργάτες στο εξωτερικό.
β.2. Συγκέντρωση των στοιχείων και των παραδοτέων τμημάτων του έργου από τους εταίρους.
β.3. Επίβλεψη της ανάπτυξης και της πορείας υλοποίησης του χρηματοδοτούμενου έργου.

1.5.3. Εξειδικευμένες δραστηριότητες – πιθανή μελλοντική ανάληψη από τον Δήμο
γ.1. Συγκέντρωση πληροφοριών για τα προγράμματα.
γ.2. Εξεύρεση εταίρων για τη δημιουργία διακρατικού δικτύου συνεργασίας.
γ.3. Σύνταξη αιτήσεων πρότασης προς υποβολή.
γ.4. Διαχείριση προγραμμάτων.
γ.5. Σύνταξη εκθέσεων προόδου και οικονομικού απολογισμού του έργου

Ευρωπαικό Πλαίσιο Χρηματοδοτήσεων

1.1. Στοιχεία δράσης και αξιοποίησης των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων
Με βάση την ανάλυση που έχει προηγηθεί, μία από τις άμεσες προτεραιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θεωρείται πως είναι η ανάληψη ολοκληρωμένης δράσης αξιοποίησης των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, η οποία να περιλαμβάνει:
· τον εντοπισμό των Ευρωπαϊκών προγραμμάτων στα οποία ο Δήμος μπορεί να συμμετάσχει, με βάση τα χαρακτηριστικά, τις ανάγκες και τους στόχους του,
· την ανάπτυξη των αναγκαίων μηχανισμών, διαδικασιών και υποδομής, ώστε ο Δήμος να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις συμμετοχής στα Ευρωπαϊκά Προγράμματα και να διευκολυνθεί η άμεση και αποτελεσματική ανάπτυξη προτάσεων και
· την μελέτη της δυνατότητας εναρμόνισης ορισμένων στόχων και προγραμματιζόμενων δραστηριοτήτων του Δήμου με τις τρέχουσες και αναπτυσσόμενες προτεραιότητες χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

2.1. Μηχανισμοί χρηματοδότησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
2.2. Τα Διαρθρωτικά Ταμεία
Η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση προέρχεται από μία σειρά Ταμείων, που έχουν συσταθεί για το σκοπό αυτό. Τον πρώτο λόγο εδώ έχουν το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (Ε.Τ.Π.Α.) και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (Ε.Κ.Τ.), ενώ δυνατότητες χρηματοδότησης υφίστανται και μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου (FEOGA).

2.3. Το Ταμείο Συνοχής
Εκτός από τα Διαρθρωτικά Ταμεία υπάρχει και το Ταμείο Συνοχής (Τ.Σ.), σκοπός του οποίου είναι να χρηματοδοτεί έργα και λοιπές δράσεις στους τομείς των μεταφορών και του περιβάλλοντος στις "χώρες συνοχής", δηλαδή συγκεκριμένα στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία.

2.4. Τρόποι διάθεσης των κονδυλίων
Στα πλαίσια της Περιφερειακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι τρόποι με τους οποίους μπορούν να διοχετευθούν τα χρήματα των Ταμείων προς την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι κατά βάση τρεις:
· Μέσω των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης (Κ.Π.Σ.) στα οποία πηγαίνει το 90% περίπου των διαθέσιμων πόρων. Στην Ελλάδα, αξιοποιείται σήμερα το Γ’ Κ.Π.Σ., αρκετές δράσεις του οποίου βρίσκονται σε εξέλιξη, ενώ αναμένεται η οριστικοποίηση των αξόνων και προτεραιοτήτων του Δ’ ΚΠΣ.
· Μέσω των κοινοτικών πρωτοβουλιών, που συγκεντρώνουν περίπου το 9% των διαθέσιμων πόρων. Μέχρι και το 1999 υπήρχαν σε ισχύ 13 Κοινοτικές Πρωτοβουλίες, ενώ στην περίοδο 2000 – 2006 ενεργοποιήθηκαν 4 Πρωτοβουλίες επιπλέον, ήτοι οι Interreg III, Leader +, Urban και Equal.
· Μέσω των καινοτόμων δράσεων ή πιλοτικών προγραμμάτων, που αποτελούν περίπου το 1% των διαθέσιμων πόρων. Τα πιλοτικά προγράμματα χρηματοδοτούν καινοτόμoυς δράσεις της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που έχουν ως στόχο την συνεργασία και την μεταφορά τεχνογνωσίας ανάμεσα σε ΟΤΑ που αντιμετωπίζουν συναφή προβλήματα.

2.5. Άλλα Προγράμματα
Παράλληλα όμως, οι φορείς Τοπικής Αυτοδιοίκησης μπορούν να συμμετέχουν σε μια σειρά από Προγράμματα τα οποία σχεδιάζονται και αναπτύσσονται από άλλες Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εκτός της Γ.Δ. Περιφερειακής Πολιτικής.
Ειδικότερα, ένας Δήμος μπορεί να συμμετέχει ισότιμα σε αρκετά Προγράμματα από αυτά που διαχειρίζονται οι ακόλουθες Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής:
· Γ.Δ. Εξωτερικών Σχέσεων (π.χ. “Asia – Urbs”, κ.ά.),
· Γ.Δ. Έρευνας (π.χ. “Growth”, “Quality of Life”, κλπ.),
· Γ.Δ. Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων (π.χ. Προγράμματα ισότητας των ευκαιριών, Καινοτόμους Δράσεις του άρθρου 6 του ΕΚΤ, κλπ.),
· Γ.Δ. Εκπαίδευσης και Πολιτισμού (π.χ. Culture 2000, Leonardo Da Vinci, κλπ.),
· Γ.Δ. Ενέργειας και Μεταφορών (π.χ. Save, Altener κλπ.),
· Γ.Δ. Περιβάλλοντος (π.χ. Life III),
· Γ.Δ. Υγείας και Προστασίας του Καταναλωτή (π.χ. Πρόγραμμα δράσης για την παρακολούθηση της Υγείας),
· Γενική Γραμματεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (π.χ. Πρόγραμμα Αδελφοποιήσεων, Πρόγραμμα για την χρηματοδότηση μη κυβερνητικών οργανισμών, κλπ.).

3.1. Το Γ’ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης
Το Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης (Κ.Π.Σ.) αποτελεί ένα πακέτο χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τα κράτη-μέλη που θεωρούνται λιγότερο ανεπτυγμένα, ούτως ώστε να αναπτυχθούν με ταχύτερους ρυθμούς και να προσεγγίσουν τις πιο προηγμένες χώρες-μέλη.
Στόχος του Κ.Π.Σ. είναι η εξάλειψη ή τουλάχιστον η άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων και η επίτευξη της απαραίτητης οικονομικής και κοινωνικής συνοχής.
Το ΚΠΣ έχει ένα εθνικό και ένα περιφερειακό σκέλος. Το πρώτο περιλαμβάνει τα έργα εθνικής σημασίας και εμβέλειας. Το περιφερειακό σκέλος, είναι αυτό που έχει την κύρια σημασία για τις τοπικές αρχές και αφορά σε έργα και λοιπές παρεμβάσεις σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.

3.2. Τα Π.Ε.Π.
Το περιφερειακό σκέλος του Κ.Π.Σ. αποτελείται από τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (Π.Ε.Π.), που αντιπροσωπεύουν ολοκληρωμένες αναπτυξιακές δράσεις στις 13 Περιφέρειες της χώρας. Η περιοχή της Αττικής καλύπτεται από το ΠΕΠ Αττικής.
Τα ΠΕΠ αποτελούν πολυτομεακές διαρθρωτικές παρεμβάσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της οικονομικής αποτελεσματικότητας και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής στις Περιφέρειες της Ελλάδας. Περιλαμβάνουν δράσεις και έργα που αφορούν και τους τρεις κλάδους της οικονομίας, δίνοντας έμφαση σε μεσαίας κλίμακας έργα βασικής υποδομής, προστασίας του περιβάλλοντος, αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού και βελτίωσης του οικονομικού περιβάλλοντος των επιχειρήσεων.

3.3. Δυνατότητα πρόσβασης του ΟΤΑ στο Γ’ Κ.Π.Σ.
Όταν κάποια τοπική αρχή θέλει να υλοποιήσει ένα έργο ή μία δράση τοπικής ή περιφερειακής σημασίας με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτό που πρέπει να κάνει, είναι να ζητήσει να ενταχθεί η δράση αυτή στο Π.Ε.Π. της Περιφέρειας στην οποία ανήκει ο Ο.Τ.Α..
Η Περιφέρεια είναι αυτή που είναι επίσης αρμόδια για την παροχή οποιασδήποτε πληροφορίας σχετικά με τις χρηματοδοτικές δυνατότητες που υπάρχουν καθώς και το τι ακριβώς πρέπει να περιλαμβάνει μια αίτηση ένταξης ενός έργου ή δράσης στο αντίστοιχο Π.Ε.Π..
Στα πλαίσια του Γ’ Κ.Π.Σ., οι δράσεις των Π.Ε.Π. λαμβάνουν ευρεία δημοσιότητα, δίνοντας τη δυνατότητα σε κάθε Δήμο της Περιφέρειας να συμμετάσχει ισότιμα.

Δημοτική Επιχείρηση

1.1. Θεσμικό πλαίσιο
Όπως προαναφέρθηκε, οι θεμελιώδεις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι Ο.Τ.Α. σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, επιβάλλουν την αξιοποίηση του συνόλου των μηχανισμών που προσφέρει το Εθνικό και Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, όπως π.χ. η ανάπτυξη επιχειρηματικής δράσης, η διαχείριση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, οι αδελφοποιήσεις, και η συμμετοχή σε δίκτυα μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το βασικό εργαλείο υλοποίησης της πολιτικής του Δήμου, μπορεί να θεωρηθεί πως είναι ο θεσμός των Δημοτικών Επιχειρήσεων.

1.2. Αντικείμενο δραστηριότητας
Όπως ίσως γίνεται εύκολα κατανοητό, το πεδίο δράσης των Δημοτικών Επιχειρήσεων είναι ευρύτατο. Αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι σήμερα λειτουργούν ανά την Ελλάδα περί τις 800 αμιγείς Δημοτικές και Κοινοτικές επιχειρήσεις, το αντικείμενο των οποίων ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες.
Ιδιαίτερη μέριμνα έχει δοθεί για την δημιουργία Δημοτικών Κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, η δυνατότητα ανάπτυξης κατασκευαστικής δραστηριότητας από τις Επιχειρήσεις Ο.Τ.Α. καθορίζεται από τον Ν. 1418/84, όπως τροποποιήθηκε από τον Ν. 2229/94 και τα Προεδρικά Διατάγματα 472/85, 609/85 και 368/94.

1.3. Γιατί Δημοτική Επιχείρηση;
Ένα από τα βασικά ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν σε αυτό το σημείο είναι γιατί να δημιουργηθεί Δημοτική Επιχείρηση και να μην αναληφθούν οι προαναφερόμενες δραστηριότητες από τον Δήμο.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι πού επιβάλλουν τη λειτουργία επιχειρήσεων στα πλαίσια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Συνοπτικά, παραθέτονται εδώ οι σημαντικότεροι:

1.3.1. Οργανωτικοί και Λειτουργικοί Λόγοι
Το Π.Δ. 410/95 καθορίζει ένα ειδικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων Ο.Τ.Α., το οποίο διαφέρει σημαντικά από το αντίστοιχο πλαίσιο λειτουργίας που ισχύει για τους Δήμους.
Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων Ο.Τ.Α. παρέχει την δυνατότητα οργάνωσης και λειτουργίας των τελευταίων με μεγαλύτερη ευελιξία, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την αποτελεσματικότητα.

1.3.2. Διαχειριστικοί Λόγοι και Λόγοι Συναλλαγών
Η εμπειρία δείχνει ότι οι Ο.Τ.Α. δεν μπορούν ν` απασχοληθούν αποτελεσματικά με επιχειρηματικές δραστηριότητες, κυρίως επειδή οι τελευταίες απαιτούν αρκετό χρόνο κι επιχειρηματικό πνεύμα, το οποίο πολλές φορές είναι ασυμβίβαστο με την φιλοσοφία, τον τρόπο οργάνωσης και τον τρόπο λειτουργίας των Ο.Τ.Α.
Οδηγούνται έτσι σε δημοπρασίες, εισπράττοντας κατά συνέπεια πολύ χαμηλότερα έσοδα απ` ότι εάν διαχειρίζονταν οι ίδιοι τα επιχειρηματικά σχέδια.

1.3.3. Λόγοι Αποκέντρωσης Δραστηριοτήτων
Η δημιουργία των επιχειρήσεων Τ.Α. είναι σύμφωνη με τις γενικές αρχές αποκέντρωσης των Ο.Τ.Α., σε ότι αφορά τον εκτελεστικό τους ρόλο. Η συνήθης υποδομή των Δήμων σε ανθρώπινους πόρους, εξοπλισμό και εσωτερική οργάνωση δεν επιτρέπει την αποκέντρωση του εκτελεστικού ρόλου της διοίκησης μέσα στον στενό χώρο των Ο.Τ.Α., κάτι που είναι δυνατόν να επιτευχθεί μέσω των Δημοτικών Επιχειρήσεων. Η αποκέντρωση δραστηριοτήτων σε εκτελεστικό επίπεδο, δίνει την δυνατότητα εντονότερης δραστηριοποίησης των Ο.Τ.Α. σε ότι αφορά τον αντιπροσωπευτικό τους ρόλο.

1.3.4. Αναπτυξιακοί Λόγοι και Τιμολογιακής Πολιτικής
Σύμφωνα με τον Ν. 2601/98, επενδυτικά προγράμματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι δυνατόν να επιχορηγηθούν, μόνο εάν αναπτυχθούν στα πλαίσια επιχείρησης.
Επίσης, η δημιουργία επιχείρησης Τ.Α. διευκολύνει την εφαρμογή μίας οικονομικά και κοινωνικά δίκαιης τιμολογιακής πολιτικής, καθώς η τελευταία δεν έχει ως αποκλειστικό της κίνητρο το κέρδος.
Παράλληλα, με την σύσταση επιχείρησης, οι Ο.Τ.Α. αποκτούν το δικαίωμα συμμετοχής σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα που απευθύνονται σε Ν.Π.Ι.Δ. ή Μικτούς Φορείς, διατηρώντας ταυτόχρονα το προνόμιο συμμετοχής σε προγράμματα που αφορούν σε Δημόσιους Φορείς.
Τέλος, η δημιουργία Επιχείρησης μπορεί να ανατρέψει τα φαινόμενα υστέρησης εσόδων και ανελαστικότητας εξόδων που παρατηρούνται στα οικονομικά των δήμων, τα οποία οφείλονται κυρίως στις γραφειοκρατικές και χρονοβόρες συναλλαγές ανάμεσα στον Πολίτη, το Κράτος, και την Τοπιική Αυτοδιοίκηση.

Τοπική Αυτοδιοίκηση

1.1. Η παραδοσιακή λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Η λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα χαρακτηρίστηκε παραδοσιακά από μία σημαντική εξάρτηση από την Κεντρική Διοίκηση, καθώς και από την σχεδόν αποκλειστική της ενασχόληση με δραστηριότητες καθαριότητας και καλλωπισμού κοινόχρηστων χώρων, αποκομιδής απορριμμάτων και έκδοσης ορισμένου αριθμού πιστοποιητικών.
Οι περιορισμένοι κεφαλαιακοί πόροι, το περιορισμένο εύρος δραστηριοτήτων, καθώς και η επίδραση των πελατειακών σχέσεων στην λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αποτελούν ίσως εκφάνσεις της παραδοσιακής εξάρτησης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από την Κεντρική Διοίκηση.

1.2. Η σταδιακή διαφοροποίηση του ρόλου της Αυτοδιοίκησης
Όμως, τόσο η αδυναμία της Κεντρικής Διοίκησης να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στις ανάγκες του πολίτη, όσο και η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα φαίνεται ότι έχουν τροποποιήσει σημαντικά τον ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αναδεικνύοντας τον Δήμο και την Κοινότητα σε βασικούς φορείς άσκησης πολιτικής, καθώς και σε βασικούς φορείς παρέμβασης για την ανάπτυξη, τη δημοκρατία, την κοινωνική αλληλεγγύη και την αναβάθμιση της Ποιότητας Ζωής σε τοπικό επίπεδο.
Ειδικότερα, η συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση φαίνεται ότι συμβάλει ιδιαίτερα στην σταδιακή τροποποίηση του ειδικού βάρους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην διαδικασία άσκησης πολιτικής.

1.3. Επιπτώσεις από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα
Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση επεκτείνεται με την ένταξη νέων κρατών μελών και εμβαθύνει με την ΟΝΕ και το κοινό νόμισμα, εγκαθιστά σταδιακά έναν ενιαίο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό χώρο.

1.4. Η αναβάθμιση του ρόλου των ΟΤΑ στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης
Η επέκταση και η εμβάθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβάλλουν τη μεταφορά όλο και περισσότερων οικονομικών και πολιτικών αρμοδιοτήτων από τις Εθνικές Κυβερνήσεις προς τα Κοινοτικά όργανα λήψης αποφάσεων.
Καθώς οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων αποκτούν μία Ευρωπαϊκή διάσταση, δυσχεραίνει η δυνατότητα ελέγχου των σχετικών παρενεργειών σε τοπικό επίπεδο: Η αύξηση της ανεργίας, η ξενοφοβία, η περιβαλλοντική υποβάθμιση, η διάσπαση του κοινωνικού ιστού, η πολιτιστική ομογενοποίηση, ο κοινωνικός αποκλεισμός, κλπ., είναι μερικές μόνο από τις παρενέργειες που παρατηρούνται όλο και συχνότερα σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε αυτό το πλαίσιο, αποτελεί ίσως ζήτημα επιβίωσης της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης η ύπαρξη θεσμών και μηχανισμών, οι οποίοι θα μπορούν να δρουν σε τοπικό επίπεδο για την άμβλυνση των παρενεργειών της ΟΝΕ και της Agenda 21. Οι μηχανισμοί αυτοί είναι – σύμφωνα με τις σχετικές αναλύσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής – οι Περιφέρειες και οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

1.5. Οι προκλήσεις για την Τοπική Αυτοδιοίκηση
Με βάση τα παραπάνω, η Τοπική Αυτοδιοίκηση αναμένεται να αντιμετωπίσει άμεσα μία σειρά από προκλήσεις:
· Συμμετοχή στον στρατηγικό σχεδιασμό και στην διαδικασία λήψης αναπτυξιακών αποφάσεων
· Ανάπτυξη μηχανισμών αυτοχρημα-τοδότησης για την εξασφάλιση οικονομικής αυτοδυναμίας,
· Εκσυγχρονισμό των δομών της (ανθρώπινοι πόροι, χρήση νέων τεχνολογιών, συνεχιζόμενη κατάρτιση), ούτως ώστε να ανταποκριθεί στις διαρκώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες,
· Συμμετοχή στην αξιοποίηση των Εθνικών και Κοινοτικών πόρων,
· Διασφάλιση της συνοχής του κοινωνικού ιστού, και ανάπτυξη πρόσθετων πρωτοβουλιών στον τομέα της Πρόνοιας, της Απασχόλησης και του Πολιτισμού.
Όμως, για την υλοποίηση του έργου της, η Τοπική Αυτοδιοίκηση στηρίζεται σε ένα ανεπαρκές θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας και σε περιορισμένους ανθρώπινους και κεφαλαιακούς πόρους.
Για παράδειγμα, ο Δήμος δύσκολα μπορεί σήμερα να επενδύσει σε εξειδικευμένα στελέχη με τεχνογνωσία σε τομείς αιχμής, είτε γιατί δεν του επιτρέπεται από το θεσμικό πλαίσιο, είτε γιατί δεν έχει τους απαιτούμενους οικονομικούς πόρους.
Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ίσως δύσκολο να σκεφτεί κανείς ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση θα μπορέσει να ανταπεξέλθει ικανοποιητικά στον διαρκώς μετασχηματιζόμενο ρόλο της, χωρίς να αξιοποιήσει όλα τα εργαλεία που τίθενται στην διάθεσή της τόσο από το Ευρωπαϊκό όσο και από το Εθνικό Θεσμικό πλαίσιο.
Ήδη σήμερα, η λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης καλύπτει δραστηριότητες στους τομείς Υγείας, Πρόνοιας, Απασχόλησης, Κατάρτισης, Μεταφορών, Προστασίας του Περιβάλλοντος, Πολιτισμού, Αθλητισμού, ή ακόμη και αμιγώς επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, με στόχο τη χρηματοδότηση του κοινωνικού της έργου.

1.6. Αντικείμενο της παρουσίασης
Με βάση τα προηγούμενα, στο παρόν σημείωμα εξετάζονται τα ακόλουθα:
i) Αναδιοργάνωση της δομής και της λειτουργίας των Δήμων
Η αναδιοργάνωση της δομής και της λειτουργίας των δήμων, με βάση πρότυπα οργάνωσης και λειτουργίας που παρατηρούνται σήμερα κυρίως στον ιδιωτικό τομέα της Οικονομίας (Συστήματα Διασφάλισης Ποιότητας, Αξιοποίηση Νέων Τεχνολογιών) και με βάση το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο (Π.Δ. 410/95).
ii) Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις
Η αξιοποίηση των Εθνικών και Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων. Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση κατά την τελευταία εικοσαετία χρηματοδοτεί δεκάδες Προγράμματα στα οποία μπορούν να συμμετέχουν φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η δωρεάν κεφαλαιακή συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης κυμαίνεται σε επίπεδα από 25 έως και 100 ποσοστιαίων μονάδων του συνολικού επενδυτικού κόστους. Υπολογίζεται ότι σήμερα είναι ανοικτά άνω των 40 Εθνικά ή Ευρωπαϊκά Προγράμματα που μπορούν να αξιοποιηθούν από φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι Δήμοι δεν φαίνεται να έχουν αξιοποιήσει επαρκώς τη δυνατότητα:
· συμμετοχής σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα συνεργασίας με αντίστοιχους φορείς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και
· μεταφοράς τεχνογνωσίας για την επίλυση προβλημάτων με μεθόδους που έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς από άλλους ΟΤΑ της Ευρωπαϊκής Ένωσης