1.1. Θεσμικό πλαίσιο
Όπως προαναφέρθηκε, οι θεμελιώδεις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι Ο.Τ.Α. σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, επιβάλλουν την αξιοποίηση του συνόλου των μηχανισμών που προσφέρει το Εθνικό και Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, όπως π.χ. η ανάπτυξη επιχειρηματικής δράσης, η διαχείριση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, οι αδελφοποιήσεις, και η συμμετοχή σε δίκτυα μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το βασικό εργαλείο υλοποίησης της πολιτικής του Δήμου, μπορεί να θεωρηθεί πως είναι ο θεσμός των Δημοτικών Επιχειρήσεων.
1.2. Αντικείμενο δραστηριότητας
Όπως ίσως γίνεται εύκολα κατανοητό, το πεδίο δράσης των Δημοτικών Επιχειρήσεων είναι ευρύτατο. Αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι σήμερα λειτουργούν ανά την Ελλάδα περί τις 800 αμιγείς Δημοτικές και Κοινοτικές επιχειρήσεις, το αντικείμενο των οποίων ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες.
Ιδιαίτερη μέριμνα έχει δοθεί για την δημιουργία Δημοτικών Κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, η δυνατότητα ανάπτυξης κατασκευαστικής δραστηριότητας από τις Επιχειρήσεις Ο.Τ.Α. καθορίζεται από τον Ν. 1418/84, όπως τροποποιήθηκε από τον Ν. 2229/94 και τα Προεδρικά Διατάγματα 472/85, 609/85 και 368/94.
1.3. Γιατί Δημοτική Επιχείρηση;
Ένα από τα βασικά ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν σε αυτό το σημείο είναι γιατί να δημιουργηθεί Δημοτική Επιχείρηση και να μην αναληφθούν οι προαναφερόμενες δραστηριότητες από τον Δήμο.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι πού επιβάλλουν τη λειτουργία επιχειρήσεων στα πλαίσια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Συνοπτικά, παραθέτονται εδώ οι σημαντικότεροι:
1.3.1. Οργανωτικοί και Λειτουργικοί Λόγοι
Το Π.Δ. 410/95 καθορίζει ένα ειδικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων Ο.Τ.Α., το οποίο διαφέρει σημαντικά από το αντίστοιχο πλαίσιο λειτουργίας που ισχύει για τους Δήμους.
Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων Ο.Τ.Α. παρέχει την δυνατότητα οργάνωσης και λειτουργίας των τελευταίων με μεγαλύτερη ευελιξία, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την αποτελεσματικότητα.
1.3.2. Διαχειριστικοί Λόγοι και Λόγοι Συναλλαγών
Η εμπειρία δείχνει ότι οι Ο.Τ.Α. δεν μπορούν ν` απασχοληθούν αποτελεσματικά με επιχειρηματικές δραστηριότητες, κυρίως επειδή οι τελευταίες απαιτούν αρκετό χρόνο κι επιχειρηματικό πνεύμα, το οποίο πολλές φορές είναι ασυμβίβαστο με την φιλοσοφία, τον τρόπο οργάνωσης και τον τρόπο λειτουργίας των Ο.Τ.Α.
Οδηγούνται έτσι σε δημοπρασίες, εισπράττοντας κατά συνέπεια πολύ χαμηλότερα έσοδα απ` ότι εάν διαχειρίζονταν οι ίδιοι τα επιχειρηματικά σχέδια.
1.3.3. Λόγοι Αποκέντρωσης Δραστηριοτήτων
Η δημιουργία των επιχειρήσεων Τ.Α. είναι σύμφωνη με τις γενικές αρχές αποκέντρωσης των Ο.Τ.Α., σε ότι αφορά τον εκτελεστικό τους ρόλο. Η συνήθης υποδομή των Δήμων σε ανθρώπινους πόρους, εξοπλισμό και εσωτερική οργάνωση δεν επιτρέπει την αποκέντρωση του εκτελεστικού ρόλου της διοίκησης μέσα στον στενό χώρο των Ο.Τ.Α., κάτι που είναι δυνατόν να επιτευχθεί μέσω των Δημοτικών Επιχειρήσεων. Η αποκέντρωση δραστηριοτήτων σε εκτελεστικό επίπεδο, δίνει την δυνατότητα εντονότερης δραστηριοποίησης των Ο.Τ.Α. σε ότι αφορά τον αντιπροσωπευτικό τους ρόλο.
1.3.4. Αναπτυξιακοί Λόγοι και Τιμολογιακής Πολιτικής
Σύμφωνα με τον Ν. 2601/98, επενδυτικά προγράμματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι δυνατόν να επιχορηγηθούν, μόνο εάν αναπτυχθούν στα πλαίσια επιχείρησης.
Επίσης, η δημιουργία επιχείρησης Τ.Α. διευκολύνει την εφαρμογή μίας οικονομικά και κοινωνικά δίκαιης τιμολογιακής πολιτικής, καθώς η τελευταία δεν έχει ως αποκλειστικό της κίνητρο το κέρδος.
Παράλληλα, με την σύσταση επιχείρησης, οι Ο.Τ.Α. αποκτούν το δικαίωμα συμμετοχής σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα που απευθύνονται σε Ν.Π.Ι.Δ. ή Μικτούς Φορείς, διατηρώντας ταυτόχρονα το προνόμιο συμμετοχής σε προγράμματα που αφορούν σε Δημόσιους Φορείς.
Τέλος, η δημιουργία Επιχείρησης μπορεί να ανατρέψει τα φαινόμενα υστέρησης εσόδων και ανελαστικότητας εξόδων που παρατηρούνται στα οικονομικά των δήμων, τα οποία οφείλονται κυρίως στις γραφειοκρατικές και χρονοβόρες συναλλαγές ανάμεσα στον Πολίτη, το Κράτος, και την Τοπιική Αυτοδιοίκηση.
Όπως προαναφέρθηκε, οι θεμελιώδεις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι Ο.Τ.Α. σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, επιβάλλουν την αξιοποίηση του συνόλου των μηχανισμών που προσφέρει το Εθνικό και Ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο, όπως π.χ. η ανάπτυξη επιχειρηματικής δράσης, η διαχείριση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, οι αδελφοποιήσεις, και η συμμετοχή σε δίκτυα μεταφοράς τεχνολογίας και τεχνογνωσίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το βασικό εργαλείο υλοποίησης της πολιτικής του Δήμου, μπορεί να θεωρηθεί πως είναι ο θεσμός των Δημοτικών Επιχειρήσεων.
1.2. Αντικείμενο δραστηριότητας
Όπως ίσως γίνεται εύκολα κατανοητό, το πεδίο δράσης των Δημοτικών Επιχειρήσεων είναι ευρύτατο. Αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι σήμερα λειτουργούν ανά την Ελλάδα περί τις 800 αμιγείς Δημοτικές και Κοινοτικές επιχειρήσεις, το αντικείμενο των οποίων ποικίλλει σημαντικά, ανάλογα με τις τοπικές ιδιαιτερότητες.
Ιδιαίτερη μέριμνα έχει δοθεί για την δημιουργία Δημοτικών Κατασκευαστικών επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, η δυνατότητα ανάπτυξης κατασκευαστικής δραστηριότητας από τις Επιχειρήσεις Ο.Τ.Α. καθορίζεται από τον Ν. 1418/84, όπως τροποποιήθηκε από τον Ν. 2229/94 και τα Προεδρικά Διατάγματα 472/85, 609/85 και 368/94.
1.3. Γιατί Δημοτική Επιχείρηση;
Ένα από τα βασικά ερωτήματα που θα μπορούσαν να τεθούν σε αυτό το σημείο είναι γιατί να δημιουργηθεί Δημοτική Επιχείρηση και να μην αναληφθούν οι προαναφερόμενες δραστηριότητες από τον Δήμο.
Υπάρχουν αρκετοί λόγοι πού επιβάλλουν τη λειτουργία επιχειρήσεων στα πλαίσια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Συνοπτικά, παραθέτονται εδώ οι σημαντικότεροι:
1.3.1. Οργανωτικοί και Λειτουργικοί Λόγοι
Το Π.Δ. 410/95 καθορίζει ένα ειδικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων Ο.Τ.Α., το οποίο διαφέρει σημαντικά από το αντίστοιχο πλαίσιο λειτουργίας που ισχύει για τους Δήμους.
Το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των επιχειρήσεων Ο.Τ.Α. παρέχει την δυνατότητα οργάνωσης και λειτουργίας των τελευταίων με μεγαλύτερη ευελιξία, γεγονός που συνδέεται άμεσα με την αποτελεσματικότητα.
1.3.2. Διαχειριστικοί Λόγοι και Λόγοι Συναλλαγών
Η εμπειρία δείχνει ότι οι Ο.Τ.Α. δεν μπορούν ν` απασχοληθούν αποτελεσματικά με επιχειρηματικές δραστηριότητες, κυρίως επειδή οι τελευταίες απαιτούν αρκετό χρόνο κι επιχειρηματικό πνεύμα, το οποίο πολλές φορές είναι ασυμβίβαστο με την φιλοσοφία, τον τρόπο οργάνωσης και τον τρόπο λειτουργίας των Ο.Τ.Α.
Οδηγούνται έτσι σε δημοπρασίες, εισπράττοντας κατά συνέπεια πολύ χαμηλότερα έσοδα απ` ότι εάν διαχειρίζονταν οι ίδιοι τα επιχειρηματικά σχέδια.
1.3.3. Λόγοι Αποκέντρωσης Δραστηριοτήτων
Η δημιουργία των επιχειρήσεων Τ.Α. είναι σύμφωνη με τις γενικές αρχές αποκέντρωσης των Ο.Τ.Α., σε ότι αφορά τον εκτελεστικό τους ρόλο. Η συνήθης υποδομή των Δήμων σε ανθρώπινους πόρους, εξοπλισμό και εσωτερική οργάνωση δεν επιτρέπει την αποκέντρωση του εκτελεστικού ρόλου της διοίκησης μέσα στον στενό χώρο των Ο.Τ.Α., κάτι που είναι δυνατόν να επιτευχθεί μέσω των Δημοτικών Επιχειρήσεων. Η αποκέντρωση δραστηριοτήτων σε εκτελεστικό επίπεδο, δίνει την δυνατότητα εντονότερης δραστηριοποίησης των Ο.Τ.Α. σε ότι αφορά τον αντιπροσωπευτικό τους ρόλο.
1.3.4. Αναπτυξιακοί Λόγοι και Τιμολογιακής Πολιτικής
Σύμφωνα με τον Ν. 2601/98, επενδυτικά προγράμματα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι δυνατόν να επιχορηγηθούν, μόνο εάν αναπτυχθούν στα πλαίσια επιχείρησης.
Επίσης, η δημιουργία επιχείρησης Τ.Α. διευκολύνει την εφαρμογή μίας οικονομικά και κοινωνικά δίκαιης τιμολογιακής πολιτικής, καθώς η τελευταία δεν έχει ως αποκλειστικό της κίνητρο το κέρδος.
Παράλληλα, με την σύσταση επιχείρησης, οι Ο.Τ.Α. αποκτούν το δικαίωμα συμμετοχής σε Ευρωπαϊκά Προγράμματα που απευθύνονται σε Ν.Π.Ι.Δ. ή Μικτούς Φορείς, διατηρώντας ταυτόχρονα το προνόμιο συμμετοχής σε προγράμματα που αφορούν σε Δημόσιους Φορείς.
Τέλος, η δημιουργία Επιχείρησης μπορεί να ανατρέψει τα φαινόμενα υστέρησης εσόδων και ανελαστικότητας εξόδων που παρατηρούνται στα οικονομικά των δήμων, τα οποία οφείλονται κυρίως στις γραφειοκρατικές και χρονοβόρες συναλλαγές ανάμεσα στον Πολίτη, το Κράτος, και την Τοπιική Αυτοδιοίκηση.
